Najczystsza gwiazda we wszechświecie może zmienić nasze rozumienie kosmicznej ewolucji

Astronomowie odkryli gwiazdę o tak niezwykłym składzie chemicznym, że uznali ją za “najczystszą” gwiazdę kiedykolwiek zaobserwowaną we wszechświecie. Obiekt oznaczony jako SDSS J0715-7334, znajdujący się na skraju Drogi Mlecznej, może być bezpośrednim potomkiem pierwszych gwiazd, które powstały po Wielkim Wybuchu.

Gwiazda została wykryta dzięki programowi MINESweeper, analizującemu dane zebrane przez teleskop kosmiczny Gaia Europejskiej Agencji Kosmicznej. SDSS J0715-7334 to czerwony olbrzym o masie około 30 razy większej od Słońca, który wyróżnia się rekordowo niską zawartością metali - czyli pierwiastków cięższych od wodoru i helu.

Szczegółowa analiza spektralna i chemiczna pokazała, że całkowita metaliczność gwiazdy wynosi mniej niż 7,8 × 10⁻⁷. To prawie dwa razy mniej niż u poprzedniego rekordzisty (J1029+1729) i ponad dziesięć razy mniej niż u gwiazdy o najniższej zawartości żelaza, jaką dotychczas odkryto (SMSS J0313-6708).

Co szczególnie intrygujące, SDSS J0715-7334 ma również zaskakująco niską zawartość węgla. Nawet inne gwiazdy o bardzo niskiej zawartości żelaza zwykle zawierają stosunkowo dużo węgla, co sprawia, że nowo odkryta gwiazda jest wyjątkowo rzadkim obiektem.

“Ta gwiazda ma najbardziej pierwotny skład ze wszystkich znanych obiektów we wszechświecie” - stwierdzili naukowcy w artykule opublikowanym w serwisie arXiv. Ich analiza wskazuje, że J0715-7334 prawdopodobnie powstała z gazu pochodzącego z wybuchu supernowej gwiazdy Populacji III (pierwszych gwiazd po Wielkim Wybuchu) o początkowej masie 30 mas słonecznych.

Badania orbity sugerują, że J0715-7334 pochodzi z Wielkiego Obłoku Magellana (LMC) - galaktyki karłowatej zawierającej około 30 miliardów gwiazd i krążącej wokół Drogi Mlecznej. Jest to więc swoisty “galaktyczny imigrant”, który urodził się w pobliżu LMC, a później został przechwycony przez naszą galaktykę.

J0715-7334 jest obecnie drugą znaną gwiazdą, której metaliczność spada poniżej tak zwanego “progu chłodzenia struktury subtelnej”. Próg ten określa minimalną ilość ciężkich pierwiastków potrzebnych, aby obłoki supergorącego gazu mogły ochłodzić się wystarczająco, by rozpocząć formowanie gwiazd, ponieważ te pierwiastki uwalniają więcej energii, co z kolei ochładza ich otoczenie.

Zespół badawczy uważa, że gwiazdy takie jak J0715-7334 nadal mogą się formować dzięki kosmicznemu pyłowi - drobnym fragmentom martwych gwiazd i planet, które mogą zapewniać dodatkowe chłodzenie gazu. Odkrycie to ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia, w jaki sposób metaliczność wpływa na formowanie się gwiazd w różnych środowiskach galaktycznych.

Co więcej, SDSS J0715-7334 jest ponad dziesięć razy uboższa w metale niż najuboższe w metale galaktyki o wysokim przesunięciu ku czerwieni znalezione przez Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, z których niektóre były uznawane za potencjalnie pozbawione metali.

To spektakularne odkrycie otwiera nowe okno na początki ewolucji gwiazd i dostarcza naukowcom bezcennych danych do zrozumienia, w jaki sposób przebiegała chemiczna ewolucja wszechświata od jego najwcześniejszych chwil.

Źródła:

https://phys.org/news/2025-10-astronomers-pristine-star-universe.html

https://www.livescience.com/space/astronomy/most-pristine-star-ever-see…

https://arxiv.org/abs/2509.21643

https://universemagazine.com/en/astronomers-found-the-most-pristine-sta…

https://arxiv.org/html/2509.21643