Choć Wszechświat roi się od planet, astronomowie zdołali dotychczas odkryć zaledwie kilka tysięcy z nich. Co więcej, po ponad 25 latach od odkrycia pierwszej egzoplanety, udało się wykonać pierwsze w historii zdjęcie przedstawiające układ gwiezdny, składający się z gwiazdy podobnej do Słońca oraz dwóch ogromnych planet.

Z pomocą Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), naukowcy z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) sfotografowali młodą gwiazdę TYC 8998-760-1 i dwa gazowe olbrzymy, które znajdują się w odległości około 300 lat świetlnych od nas. Zdjęcia układów z wieloma egzoplanetami są niezwykle rzadkie, ale jeszcze nigdy nie udało się sfotografować dwóch lub więcej planet krążących wokół gwiazdy podobnej do Słońca.

Wspomniane dwie planety krążą wokół swojej gwiazdy macierzystej w odległości 160 i około 320 razy większej niż odległość Ziemia-Słońce. Co więcej, sfotografowane dwa gazowe olbrzymy są niezwykle masywne – planeta wewnętrzna jest 14-krotnie masywniejsza od Jowisza, a zewnętrzna 6-krotnie.

Źródło: ESO

Naukowcy wykonali zdjęcie tego układu podczas poszukiwań młodych masywnych planet krążących wokół gwiazd, przypominających młode Słońce. Gwiazda TYC 8998-760-1 ma zaledwie 17 milionów lat i znajduje się w południowej części gwiazdozbioru Muchy. Wykonując różne zdjęcia w różnym czasie, astronomowie zdołali odróżnić planety tego systemu od gwiazd w tle i potwierdzili, że są częścią tego układu gwiezdnego.

Sfotografowany system jest bardzo podobny do naszego Układu Słonecznego na bardzo wczesnym etapie ewolucji. Astronomowie z Europejskiego Obserwatorium Południowego planują dalsze obserwacje, które zostaną dokonane między innymi z pomocą przyszłego Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT), aby określić pochodzenie sfotografowanych gazowych olbrzymów, a także zbadać powstanie i ewolucję planet w naszym Układzie Słonecznym.

Na powierzchni Czerwonej Planety znajdują się tzw. megazmarszczki, czyli ogromne piaszczyste grzbiety. Naukowcy właśnie odkryli, że te ogromne struktury wcale nie przylegają do powierzchni planety, lecz powoli przemieszczają się. Odkrycie to wymagało aż 10 lat badań.

Megazmarszczki występują również na pustyniach na Ziemi, ale są znacznie mniejsze i rzadsze. Jednak biorąc pod uwagę warunki na Marsie, naukowcy przypuszczali, że tamtejsze piaszczyste struktury są raczej nieruchome. Dopiero nowe badania przeprowadzone przez planetologa Simone'a Silvestro z Obserwatorium Astronomicznego INAF w Capodimonte w Neapolu ujawniło, że marsjańskie megazmarszczki jednak przemieszczają się, choć robią to bardzo powoli.

Źródło: NASA/JPL/University of Arizona

Porównując zdjęcia wykonane przez kamerę HiRISE, zamontowaną na sondzie kosmicznej Mars Reconnaisance Orbiter, odkryto, że w latach 2007-2016 megazmarszczki w rowie tektonicznym Mili Fossae i karterze McLaughlin w pobliżu równika przemieściły się za średnią prędkością 12 cm rocznie, z najwyższą zarejestrowanyą prędkością 19 cm rocznie. Przy tak powolnym tempie przemieszczania, nic dziwnego, że naukowcy uznawali te piaszczyste struktury za statyczne.

Odkrycie poszerza naszą wiedzę na temat marsjańskiej atmosfery. Wcześniej naukowcy nie sądzili, że wiatry na Czerwonej Planecie mogą być na tyle silne przy tak cienkiej atmosferze, aby przemieszczać megazmarszczki. Niewykluczone, że w grę mogą wchodzić jakieś nieznane nam czynniki. Simone Silvestro i jego zespół planuje dalsze poszukiwania, aby określić migracje megazmarszczek na całej planecie, które mogą mieć bardzo negatywne konsekwencje dla przyszłych załogowych misji kosmicznych.

Międzynarodowy zespół astrofizyków opracował kompleksową analizę największej trójwymiarowej mapy Wszechświata, jaką kiedykolwiek stworzono. Zawarto w niej szczegółowe pomiary ponad 2 milionów galaktyk i kwazarów, obejmujące 11 miliardów lat czasu kosmicznego. Przygotowanie jej wymagało aż 20 lat systematycznej obserwacji kosmosu.

Szczegółowa mapa Wszechświata powstała w ramach projektu rozszerzonego spektroskopowego badania oscylacji barionowych (eBOSS), który jest częścią Sloan Digital Sky Survey (SDSS) - jednego z najważniejszych przeglądów nieba w historii astronomii. Stanowi ona wypełnienie najważniejszych luk w naszej eksploracji historii Wszechświata.

Mapa ujawnia włókna i puste przestrzenie, które definiują strukturę Wszechświata, począwszy od czasu, gdy miał zaledwie około 300 tysięcy lat. Naukowcy zmierzyli na niej wzorce rozkładu galaktyk, uzyskując kilka kluczowych parametrów Wszechświata. Mapa wyjaśnia nam, że około 6 miliardów lat temu, ekspansja Wszechświata zaczęła przyspieszać i od tamtej pory postępuje coraz szybciej. Naukowcy zakładają, że przyspieszona ekspansja spowodowana jest tzw. ciemną energią, która jest zgodna z ogólną teorią względności Einsteina, ale bardzo trudna do pogodzenia z współczesnym rozumieniem fizyki cząstek elementarnych.

Połączenie obserwacji z projektu eBOSS z badaniami młodego Wszechświata dostarczyło nam przede wszystkim sprzecznych danych w kwestii tempa rozszerzania się kosmosu. Naukowcy ustalili, że tempo ekspansji jest około 10% niższe od wartości uzyskanej z odległości do pobliskich galaktyk. Jednak ze względu na wysoką precyzję danych projektu eBOSS, badacze zakładają, że istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo, aby wspomniana niezgodność była dziełem przypadku.

Międzynarodowy zespół naukowców nie zdołał rozwiązać zagadki ciemnej energii oraz tempa ekspansji Wszechświata. Kwestie te będą przedmiotem badań przyszłych projektów. Tymczasem naukowcy z SDSS przygotowują się do rozpoczęcia nowej fazy badań, polegającej na mapowaniu milionów gwiazd i czarnych dziur, aby stworzyć jeszcze dokładniejszą mapę Wszechświata.

Chińska agencja kosmiczna CNSA poinformowała oficjalnie czym jest tajemnicza „galaretowata” substancja odkryta przez chiński łazik księżycowy Yutu-2. Przez ponad rok pojawiało się bardzo wiele domysłów na temat tego znaleziska. Ostatecznie wiadomo już co to było.

Substancja na którą trafił chiński łazik zwróciła uwagę, ponieważ wygładała inaczej niż wszystko dookoła. Zdaniem chińskich ekspertów w małym kraterze uderzeniowym odnaleziono skałę, która stopiła się w wyniku upadku meteorytu. Oddziaływanie cieplne utworzyło następnie ciemnozieloną błyszczącą, szklistą masę.

Po raz pierwszy ta substancja została znaleziona przez chiński łazik księżycowy pod koniec lipca 2019 roku i została zinterpretowana przez chińskich naukowców jako „galaretowata” substancja, co jest niezwykłym opisem znaleziska na suchym i zakurzonym Księżycu. 

Późniejsze zdjęcia wykazały, że substancja jest naprawdę błyszcząca, ale prawdopodobnie wcale nie jest „galaretowata”. Szczegółowa analiza oparta na spektrometrach widzialnych i bliskiej podczerwieni potwierdziła tę hipotezę.

Pozyskane zdjęcia pozwoliły naukowcom z Chińskiej Akademii Nauk przeanalizować światło odbite od substancji i określić jej skład chemiczny. Według tej analizy regolit w okolicy składa się głównie z plagioklazów (około 45 proc.), piroksenu (7 proc.) i oliwinu (6 proc.), czyli dość standardowego składu dla powierzchni księżycowej. Ze względu na słabe oświetlenie skład ciała szklistego był nieco trudniejszy do ustalenia, ale udało się zidentyfikować, że plagioklazy występują w nim w ilości około 38 proc.

Chińscy naukowcy ustalili również, że ten ciemnozielony materiał ma rozmiar około 52 na 16 centymetrów. Jest bardzo podobny do dwóch próbek pozyskanych podczas misji Apollo 15 i Apollo 17. Chodzi o podobieństwo do próbek księżycowych numer 15466 i 70019. Obie te próbki zostały uzyskane z kraterów uderzeniowych i są klasyfikowane jako rodzaj skały składającej się z fragmentów połączonych ze sobą innym materiałem.

Badacze doszli do wniosku, że materiał powstał podczas uderzenia meteorytu. W wyniku wystawienia na działanie wysokiej temperatury część regolitu stopiła się i zmieszała z niestopionym regolitem, tworząc tak zwaną brekcję. 

Naukowcy zauważają, że ten materiał prawdopodobnie powstał gdzie indziej. Średnica krateru Von Karman, gdzie znajdował się Yutu-2 wynosi zaledwie 2 metry. Szacunkowa średnica obiektu jaki mógłby stworzyć taki krater to tylko 2 centymetry wielkości i jest zbyt mała, aby utworzyć stop tej wielkości. W związku z tym przyjeto, że prawdopodobnie struktura gdzie indziej, po czym zostało wrzucona i spadła do niewielkiego krateru, gdzie odnalazł ją łazik.